Eerste persing van een plaat… Hoe herken je die?

De eerste persing van een vinylplaat is een collector’s item. Vinylverzamelaars zijn gek op deze persingen Ze zouden het meeste waard zijn omdat het geluid het allerbeste zou zijn en omdat ze vaak in kleinere aantallen zijn geproduceerd. Maar wat is een eerste persing van een plaat en hoe herken je die?

Eerste persing en andere soorten ‘pressings’

De muziek die op de plaat staat is natuurlijk het belangrijkst. Veel vinylverzamelaars gaan vaak nog een stapje verder. Die kijken ook naar de persing. Het komt vaak voor dat er diverse persingen van een plaat in omloop zijn. Hieronder zijn de verschillende soorten persingen op een rijtje gezet.

• De eerste persing van een vinylplaat is allereerste partij platen die worden geperst op vinyl uit de eerste originele moeder-schijf. Het is te vergelijken met de eerste druk van een boek. En net zoals zo’n eerste druk, zijn ook eerste persingen het waardevolst. Vaak zijn ze in kleinere aantallen geproduceerd en dus zeldzamer. Collector’s items dus. In ieder geval zijn vinylverzamelaars er gek op. Er gaan stemmen op dat platen uit de eerste persing het beste klinken en de beste audio hebben omdat de persplaten in de fabriek dan voor het eerst gebruikt worden.
• Een tweede persing: Dit is wanneer er een grote verandering plaatsvindt op het album of label. Zo kan de volgorde van nummers anders zijn of kunnen of er typefout op hoes of het label zijn verbeterd. Een tweede persing kan ook betekenen dat de eerste persing is afgewezen, omdat deze niet goed klonk. Deze eerste persing verdwijnt dan in de prullenbak.
• Originele uitgaves. Dit zijn platen die van de persen gerold uit het jaar van uitgave.
• Bootleg: een illegale persing
• Test persing. Deze worden gemaakt om de kwaliteit van het eindproduct te testen voordat er duizenden platen worden geperst . Meestal heeft zo’n test persing een handgeschreven label.
• Persingen edities te onderscheiden: 1ste editie, 2e edities enzovoort.
• Herpersingen, reiussues, heruitgaves. Dit allemaal termen voor nieuw geperste versies van eerder uitgebrachte platen. Het is eigenlijk het tegenovergestelde van de de originele uitgave.
• Promotional copies. Dit zijn persingen die bedoeld als promotie van de plaat. Nu wordt zo’n promo digitaal verstuurd, maar vroeger werden deze promo’s naar radio- en televisiestations, dj’s en muziekjournalisten gestuurd vóór de commerciële release.
• White label-platen werden vaak in een simpele witte hoes -er was nog geen artwork- naar dj’s gestuurd, in de hoop dat ze gedraaid gingen worden in de clubs en er zo alvast reuring ontstond. Als de single goed werd ontvangen, had de dj een exclusief product in handen. Dergelijke platen zijn in kleine oplage geproduceerd en daarom vrij zeldzaam. White label vinyl is gewild onder de verzamelaars.
• Special editions. Soms wordt zo’n persing ook aangeduid als limited edition, deluxe edition of collector’s edition. Het zijn exclusieve uitgaves van een plaat. Een dergelijk edition is bedacht uit marketing overwegingen. Een bijzondere uitgave trekt nu eenmaal meer kopers!
• Digitale remasters en heel veel persingen die in verschillende landen zijn uitgebracht. Denk bijvoorbeeld aan Japanse persingen of Amerikaanse persingen.

Hoe herken je een eerste persing?

Er is een aantal kenmerken waaraan je een eerste persing kunt herkennen en kunt identificeren. Hieronder zijn ze op een rijtje gezet.

#1 Matrixnummer

Eerste persingen kun je identificeren aan de hand van de matrixnummers: In het Nederlands worden de matixnummers aangeduid als matrijsnummers. Dit zijn identificatienummers die in de uitloopgroef van de vinylplaat zijn geëtst. Aan de hand van deze nummers kun je de verschillende persingen van elkaar te onderscheiden. Meestal zijn er matrijsnummers gebruikt in combinatie met lettercodes. Bij veel eerste persingen zie je in de uitloopgroef ‘A//1’ gekrast op de A-kant van de plaat en ‘B//1’ op de B-kant. Maar dit is niet een standaard gebruik onder platenmaatschappijen. Er zijn varianten. Ook bevatten de eerste persingen soms speciale inscripties, zoals de initialen van de geluidstechnicus.

#2 Originele albumhoes en label

De eerste persing heeft de originele hoes en label. In een latere persing, kan die hoes weer anders zijn vormgegeven of kan de kleur van het label weer afwijken van de eerste persing. En soms bevatten eerste persingen eenposter, een inlegvel met songteksten of foto’s, die in latere versies niet meer zijn toegevoegd.

#3 Vinylfabriek

De eerste persing kan ook specifieke kenmerken hebben die afhangen van de fabriek waar de plaat werd geperst, zoals bepaalde labels of inscripties. Dit is een beetje speurwerk. Zelf check ik dat altijd aan sites zoals Discogs of Value You Music of aan prijsgidsen, zoals die van Goldmine.

Als iemand een eerste persing aan je wil verkopen uit 1993 uit de Terre Haute fabriek. Dan kan dat dus niet. Want deze vinylfabriek was in werking van 1953 tot en met december 1982. Je kunt de deze informatie over de fabriek vaak ook in de uitloopgroef terugvinden. Als de plaat echt in de Terre Haute fabriek is geperst, dan vind je in de uitloopgroef waarschijnlijk de afkorting CT, T of TH. De Santa Maria vinylfabriek etste vaak de letter S in de uitloopgroef. Zo hebben veel vinylfabrieken hun eigen inscripties.

#4 Kwaliteit van het geluid

Omdat de matrijs (de metalen schijf waarmee de platen worden geperst) nog nieuw is, is de geluidskwaliteit van de eerste persing vaak optimaal. Althans dat wordt gesuggereerd. Ik vind het zelf een beetje nerdy en hoor het verschil tussen een eerste persing en een latere editie niet. Misschien ligt het aan mijn oren.

Eerste persing herkennen in actie

Rick Coste van The Joy of Vinyl Records laat zien hoe je kunt achterhalen om welke versie het gaat. Hij doet dit aan de hand van het album High Voltage van AC/DC.

Boeken over platen verzamelen

Naast vinylplaten, verzamel ook boeken over albumhoezen en platen verzamelen. Omdat mijn boekenkast uitpuilt, moet ik ruimte maken. Daarom zet ik af toe wat te koop in de Boekenblues Shop. Bekijk hieronder de laatste 3 toevoegingen.

Bronnen: Diggers Factory, Discogs Forum, London Jazz Collector, Vinyl Chapters, Wikipedia