De mondharp is een bijzonder muziekinstrument. Mogelijk komt dat door het Oosterse karakter of door de speciale manier van bespelen. Je kent het geluid vast wel als grappig geluidseffect in cartoons en tekenfilms. Misschien dat het daardoor nooit als een volwaardig muziekinstrument is beschouwd.
Wat is een mondharp?
De Jew’s Harp, zoals dit instrument ook wel wordt genoemd, is een buitenbeentje in de wereld van de muziekinstrumenten. Toch speelt de mondharp in vele composities de hoofdrol. In zowel klassieke muziek als in moderne popmuziek!
Het bestaat uit een uit een metalen beugel met in het midden een trillingsgevoelige klankveer, de zogenaamde lamellofoon waarbij de klank gevormd wordt door een dunne lamel die met de hand wordt aangetokkeld. Het frame wordt tussen de tanden of tegen de lippen gehouden. Dit muziekinstrument bestaat meestal uit metaal, maar wordt ook wel van hout of bamboe gemaakt.
Bij de mondharp wordt de mondholte als klankkast en met behulp van keelspieren, tong, adem of lippen wordt de grondtoon van het instrument beïnvloedt zodat er boventonen ontstaan.
Hieronder kun je een demonstratie bekijken en beluisteren.
Oerinstrument
In Europa is de mondharp ‘pas’ zo’n 800 jaar bekend. Maar p pas een kleine 800 jaar, maar in China kennen ze dit instrument al zo’n vierduizend. Daarna is het verspreid over de hele wereld. De mare gaat dat de Italiaan Marco Polo het in Azië gezien en naar huis meegenomen na zijn reizen. Nu vind je dit instrument in alle uithoeken van de wereld. Van Siberië en Kirghizië tot Indonesië en India en van Hongarije en Oostenrijk tot Noorwegen en Sicilië. De mondharp kun je gerust een mondiaal oerinstrument noemen.
De Nederlandse schilder Dirck van Baburen schilderde de ‘Jongen met mondharp’ in 1621. Het idee om een muzikant op deze wijze uit te beelden is afkomstig van de Italiaanse schilder Caravaggio (1573-1610).
De verschillende namen van de mondharp
In de Engelse taal heet de een Jew’s harp. Het woord ‘Jew’ heeft hier niets te maken met het Joodse volk, maar met het Franse woord ‘jeu’ (spel). Het wordt in het Engels ook wel Jaw harp genoemd, waarbij Jaw staat voor kaak, klauw of de bek van een sleutel. In andere landen en culturen wordt dit muziekinstrument genoemd naar de klank die het instrument voortbrengt. Zo wordt het op Bali de ‘génggong’ of de ‘engung’ genoemd.
Mondharp muziek
Er zijn heel veel liedjes en composities geschreven waarin de Jew’s harp een belangrijke rol speelt. Zo wordt de mondharp ook gebruikt in de klassieke muziek. Oostenrijks componist Johann Albrechtsberger (1736 – 1809) ontdekte de mondharp in een klooster en rond 1765 schreef hij minstens zeven composities voor mondharp en strijkinstrumenten. Vier van composities zijn bewaard gebleven. Luister hieronder naar een van die composities. Overigens werd diezelfde Albrechtsberger later de leraar van Beethoven. Geen kleine jongen dus.
Meer mondharp muziek
Ook in het nummer ‘Join Together’ uit 1972 van de band The Who kun je de Jew’s Harp goed horen. Het begint al met de intro.
Ook Serge Gainsbourg gebruikte een Jew’s harp in zijn liedjes. Luister bijvoorbeeld maar eens naar ‘Lunatic Asylum’ uit 1976.
En dan nog een voorbeeld is ‘Less off Me’ uit 1966. Het nummer wordt gezonden door Gail Martin, de dochter van Dean Martin. Het nummer is geschreven door een andere beroemdheid Glen Campbell.
Niet zo bekend, maar zeker zo goed is Jew Harp Dubstep met op mondharp Eric Wendorf en Gabriel Acevedo op de contrabas. Klinkt te gek!
Er zijn nog veel meer Jew’s harp liedjes. Heb je een bijzonder exemplaar dat je onder de aandacht wil brengen, stuur ons een mailtje en we plaatsen het in dit artikel.
Bronnen: Antropodium, Danibal, Folkharp, Wikipedia
