Een stomme film met muziek. Eigenlijk een tegenstelling, want een stomme film heeft alleen maar beeld en geen geluid. Toch was bij veel stomme films geluid of muziek te horen. Een American Fotoplayer is een instrument dat speciaal hiervoor is gemaakt.
Explicateur
Voor de introductie van de fotoplayer werd er een explicateur ingezet om de film te verlevendigen. Dat was iemand die de teksten van acteurs hardop zei. Ook maakte zo’n explicateur begeleidende geluiden, zoals het draaien met een ratel om het geluid van een motor die werd aangeslingerd, na te bootsen. Eigenlijk was zo’n explicateur een Geräuschemacher of Foley artiest avant la lettre.
Muziek in de stomme film
Een stomme film werd ook vaak van muziek gespeeld door een pianist of een (klein) orkest dat zich onzichtbaar voor het publiek, in een orkestbak bevond. Helemaal ‘stom’ was zo’n stomme film dus eigenlijk nooit. Naast de pianist en het orkest was er ook nog iets als de American Fotoplayer. Dit instrument was speciaal ontwikkeld om de stomme film van geluiden en muziek te voorzien. Ben Turpin, acteur in veel stomme films en slapstick-komiek, was een groot liefhebber van dit muziekinstrument en vond het een verrijking van de stomme film.
Fotoplayer in actie
Een fotoplayer is mechanisch orkest of eigenlijk meer een geluidsmachine die werd gebruikt om de stomme film uit de periode 1910-1920 te begeleiden met geluid en muziek. De basis is een piano. Ook is er een pianola in opgenomen, waarmee je met rollen de piano automatisch kan laten spelen. Bovendien zijn er diverse percussie-instrumenten in verwerkt.
Daarnaast kun je met dit muziekinstrument allerlei geluidseffecten laten horen zoals bijvoorbeeld het hoefgetrappel van paarden, een claxon van een auto, een pistoolschot, onweersgeluiden, een sirene, enzovoorts. Deze geluidseffecten werden verkregen door aan touwtjes te trekken, ook wel cow tails genoemd .
Op onderstaande video legt de Maud Nelissen uit wat een American Photoplayer nu eigenlijk is en hoe het instrument precies werkt.
Fotoplayer muziek
Er zijn ongeveer 8000 tot 10000 fotoplayers gemaakt. De bekendste fabrikant was de American Photo Player Company. Hun pronkstuk was de Fotoplayer Style 50, waarvan er op dit moment nog maar 1 exemplaar in werkende staat verkeer. Met deze fotoplayer kon je 20-koppig orkest nabootsen. Joe Rinaudo is een bekendste bespelers van de fotoplayer. Op onderstaande video neemt hij je mee op ‘excursie’ door de American Fotoplayer.
Luister ook naar het nummer The Stars and Stripes Forever gespeeld door eenmansband Rinaudo.
Op zijn You Tube kanaal kun je nog veel meer Fotoplayer muziek beluisteren.
Bronnen: Futility Closet Rafelranden, Theatre Organs, Wikipedia
